“พระพุทธรูปยืนปูนปั้น” วัดพระราม พระนครศรีอยุธยา
ศิลปะอยุธยาตอนต้นที่งามกว่าทุกแห่งเท่าที่ปรากฏมา
…

วันนั้น ก่อนย่างเท้าก้าวเข้าไปใน “วัดพระราม” ผมถามเจ้าหน้าที่ที่ดูแลวัดตรงประตูหน้าว่า “พระพุทธรูปประทับยืน” องค์นี้อยู่ตรงส่วนใดของวัด พร้อมยื่นรูปพระพุทธรูป (รูปเก่า) ที่เซฟอยู่ในมือถือให้ดู เจ้าหน้าที่ส่ายหน้าว่า วัดพระรามไม่มีพระพุทธรูปองค์นี้ เมื่อหันไปถามเจ้าหน้าที่อีกคนก็ได้รับคำตอบยืนยันหนักแน่นเหมือนเดิม

วัดพระรามนั้นสร้างในสมัยพระราเมศวร รัชกาลที่ 2 แห่งกรุงศรีอยุธยา เมื่อ พ.ศ. 1912 หรือ 652 ปีก่อน ตรงบริเวณที่เป็นใจกลางของเกาะเมืองอยุธยา แต่ในช่วงนั้นพระราเมศวรครองราชย์อยู่ได้ไม่ถึงปี ก็ถูกพระบรมราชาธิราชที่ 1 (ขุนหลวงพะงั่ว) ยึดอำนาจเสียก่อน จึงเข้าใจว่าวัดพระรามคงสร้างไม่เสร็จ แต่อาจได้รับการยินยอมช่วยเหลือให้สร้างต่อ หรือมิฉะนั้นคงสร้างสำเร็จเมื่อพระราเมศวรหวนกลับมาเสวยราชย์อีกเป็นครั้งที่ 2

พระพุทธรูปปูนปั้นองค์นี้ ประดิษฐานอยู่ในซุ้มจระนำด้านทิศเหนือของปรางค์ประธานวัดพระราม ในแวดวงศิลปะไทยโบราณ นักวิชาการหลายคนต่างกล่าวยกย่องพุทธศิลป์ของพระพุทธรูปองค์นี้ โดยเฉพาะ น. ณ ปากน้ำ ศิลปินแห่งชาติผู้ล่วงลับไปแล้ว ถึงกับเคยเอ่ยปากว่า

“เป็นศิลปะสมัยอยุธยาตอนต้นที่งามยอดเยี่ยมยิ่งกว่าทุกแห่งเท่าที่ปรากฏมา”

พระพักตร์ของพระพุทธรูปมีเค้าเหลี่ยม ไม่ได้เรียวเป็นรูปไข่ แต่กลับให้ความรู้สึกอันสงบ อ่อนโยน พระโอษฐ์คล้ายจะยิ้มเล็กน้อย พระเนตร พระขนง งามดุจเดียวกับศิลปะสุโขทัยตอนปลายที่ร่วมสมัยกัน พระวรกายกลมกลึงอวบอิ่ม มีเส้นรอบนอกโค้งเว้าสมส่วน ส่วนตรงเรือนแก้วด้านหลังขมวดเป็นลายแบบแผนอยุธยาที่ทั้งเข้มแข็งและอ่อนหวานในคราวเดียวกัน โดยเฉพาะบริเวณตัวเหงาที่อยู่เหนือบ่าพระพุทธรูป ลวดลายละเอียดลออวิจิตรเกินบรรยาย

ผมเดินวนอยู่ในวัดอันใหญ่โตเกือบจะครบรอบจึงได้เห็น… ปัจจุบัน กรมศิลปากรไม่อนุญาตให้นักท่องเที่ยวขึ้นไปด้านบนปรางค์ประธาน พระพุทธรูปปูนปั้นนั้นอยู่ในซุ้มจระนำตามข้อมูลที่ได้มา แต่ห่างจากจุดที่ผมยืนชะเง้อมองจากข้างล่างขึ้นไปประมาณ 40-50 เมตรเป็นอย่างน้อย

ผมจึงต้องใช้เลนส์ทางยาวโฟกัสสูงถ่ายแล้วมาขยายดู แม้จะรู้และทำใจไว้ก่อนแล้ว แต่เมื่อเห็นของจริงก็ยังรู้สึกใจหาย เจ็บปวด…

เพราะบอกตัวเองให้ยอมรับไม่ได้ว่า รอยหักตรงพระศอและเรือนแก้วเกิดจากการชำรุดตามกาลเวลา
…

ที่มาภาพ
ภาพซ้าย : ถ่ายโดย น. ณ ปากน้ำ ไม่ทราบปีที่ถ่าย
ภาพขวา : ถ่ายโดย เพน เดือนมกราคม พ.ศ. 2564