พระรามาธิบดีที่ 1 หรือพระเจ้าอู่ทอง ทรงเป็นกษัตริย์องค์ที่ 1 ของอาณาจักรอยุธยา พระองค์มีชื่อเสียงในประวัติศาสตร์ไทยในแง่เป็นผู้สถาปนาอยุธยาอันเป็นอาณาจักรที่มีอำนาจมากที่สุดและเป็นศูนย์กลางของไทยกว่า 400 ปี พระเจ้าอู่ทองยังเป็นต้นวงศ์ของ “ราชวงศ์อู่ทอง” ซึ่งเป็นราชวงศ์ที่คู่กันกับ “ราชวงศ์สุพรรณบุรี” ทั้งสองราชวงศ์ได้ร่วมกันสถาปนาอาณาจักรอยุธยาให้มีอำนาจสูงสุดในบรรดาอาณาจักรของคนไทย แต่ทั้งสองราชวงศ์ก็แย่งกันครองอำนาจในอยุธยา สุดท้ายราชวงศ์สุพรรณบุรีก็ได้ชัยชนะเด็ดขาด
ราชวงศ์อู่ทองจึงมีกษัตริย์เพียง 3 พระองค์ คือพระเจ้าอู่ทอง, พระราเมศวร (ซึ่งเป็นพระโอรส) และพระรามราชาธิราช (ซึ่งเป็นโอรสของพระราเมศวร) รวมแล้วราชวงศ์นี้ครองอยุธยาได้ประมาณ 40 ปี

พระเจ้าอู่ทองประสูติเมื่อ พ.ศ.1857 แต่ไม่ทราบว่าท่านประสูติที่ไหนและมาจากเมืองไหน เอกสารทางประวัติศาสตร์และนักประวัติศาสตร์ไทยก็ขัดแย้งกันอยู่บ้างว่า…………..
1.พระเจ้าอู่ทองเป็นเจ้าเมืองอู่ทอง (ในเขตจังหวัดสุพรรณบุรี) และเป็นเชื้อชายของกษัตริย์ที่อพยพมาจากอาณาจักรเชียงแสนทางภาคเหนือ ซึ่งอพยพหนีโรคห่ามาตั้งอยุธยา
2.พระเจ้าอู่ทอง มาจากลพบุรีซึ่งเป็นเมืองเก่าแห่งหนึ่งของภาคกลาง
3.พระเจ้าอู่ทองเป็นเจ้าเมืองเพชรบุรี
4.พระเจ้าอู่ทองเป็นเจ้าเมืองอโยธยา (อันเป็นเมืองเก่าที่มาก่อนอยุธยา)
5.เอกสารของชาวต่างประเทศบางฉบับก็ว่าพระองค์เสด็จมาจากเมืองจีน
แต่เราพอทราบว่าพระองค์จะมีสายสัมพันธ์อันดีกับเจ้าเมือง 2 เมือง คือ สุพรรณบุรี และลพบุรี-อโยธยา โดยมีพระมเหสีองค์หนึ่งเป็นเจ้าหญิงสุพรรณบุรี และอีกองค์หนึ่งเป็นองค์หญิงละโว้ (ลพบุรี-อโยธยา) จะเห็นได้ว่าโอรสของพระองค์คือ พระราเมศวรที่ได้ครองเมืองลพบุรี ส่วนพี่หรือน้องของมเหสีคือ ขุนหลวงพะงั่ว (พระบรมราชาธิราชที่ 1) ก็ได้ครองสุพรรณบุรี แสดงให้เห็นอาณาจักรไทยในสมัยก่อนยังเป็นแค่เมืองหรือแคว้น มีความสัมพันธ์ ด้านเครือญาติ ยังไม่มีอาณาจักรใดอาณาจักรหนึ่งเป็นศูนย์กลางมีอำนาจอย่างแท้จริง

จากสภาพภูมิประเทศของอาณาจักรอยุธยาที่ตั้งอยู่ในบริเวณที่แม่น้ำ 3 สาย คือแม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำลพบุรี และแม่น้ำป่าสัก ที่ไหลมามาบรรจบกัน ทำให้ดินแดนแถบนี้อุดมไปด้วย “ข้าว ปลา อาหาร” เป็นเหตุผลหนึ่งที่ทำให้พระเจ้าอู่ทองทรงเลือกอยุธยาเป็นเมืองหลวงของพระองค์
อาณาจักรอยุธยาสมัยพระเจ้าอู่ทอง พยายามสถาปนาตนเองให้เป็นศูนย์กลางโดยใช้นโยบายทำสงครามเพื่อพิชิตโดยตรง และใช้นโยบายสร้างเครือญาติโดยการแต่งงานเพื่อผนวกเมืองและแคว้นอื่นๆ
สมัยพระเจ้าอู่ทองนั้นมีศาสนาและความเชื่อที่ผสมผสานระหว่างพุทธศาสนา (มีทั้งหินยานและมหายาน) พราหมณ์และฮินดู รวมทั้งการนับถือผี กษัตริย์อยุธยาทรงเป็นทั้ง “เทวราชา”และ “ธรรมราชา” พระเจ้าอู่ทองทรงสวรรคตเมื่อพระชนมายุได้ 55 พรรษา