ปราสาทโบราณหลังงามแห่งอำเภอนครหลวง อยู่ในพื้นที่ของวัดรนครหลวง ริมแม่น้ำป่าสัก สันนิษฐานว่าเริ่มสร้างในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง แห่งกรุงศรีอยุธยา ประมาณปี พ.ศ. 2147 โดยจำลองแบบมาจากปราสทพระนครหลวงของกัมพูชา แต่ไม่อาจระบุชัดเจนว่าเพื่อเป็นที่ประทับแรมระหว่างเสด็จนมัสการรอยพระพุทธบาทที่จังหวัดสระบุรีในปัจจุบัน หรือเพื่อเป็นศาสนสถาน

จากหลักฐานทางโบราณคดีพอระบุได้ว่าปราสาทหลังนี้ไม่ได้สร้างเสร็จตั้งแต่ทีแรกและคงถูกปล่อยให้ทิ้งร้างในบางช่วง ก่อนประมาณปี พ.ศ. 2352 หรือราวสมัยรัชกาลที่ 1 นายปิ่นหรือตาปะขาวปิ่นจะเข้ามาสร้างปราสาทต่อ พร้อมกับสร้างวัดนครหลวง รวมถึงสร้างรอยพระพุทธบาทสี่รอย ที่ประดิษฐานอยู่ภายในพระมณฑปบริเวณลานโล่งบนปราสาท

ปราสาทนครหลวงถือว่าเป็นโบราณสถานที่มีความสวยงามอย่างมาก มีการผสมผสานกันระหว่างสิ่งปลูกสร้างโบราณและสิ่งปลูกสร้างยุคใหม่ที่เกิดจากการบูรณะ นักท่องเที่ยวสามารถเดินชมความงดงามเหล่านี้ได้ด้วยตัวเอง

บริเวณด้านหน้าวิหารยังมีพระมณฑปพระจันทร์ลอย ซึ่งเป็นหินทรงกลมเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2 เมตร มีตำนานเรื่องเล่าเกี่ยวกับความศักดิ์สิทธิ์มากมาย สันนิษฐานว่าแผ่นหินดังกล่าวอาจเป็นธรรมจักรที่สร้างยังไม่เสร็จก็เป็นได้

เวลาทำการ : ทุกวัน 6.00-18.00 น. ไม่มีค่าเข้าชม

ที่ตั้ง : อำเภอนครหลวง ห่างจากที่ว่าการอำเภอนครหลวงประมาณ 500 เมตร